Türkiye’nin savunma sanayiinde gereksinimi olan, ortalarında genel niyet helikopteri ile insansız hava aracının (İHA) da bulunduğu araçların motor üretimini Eskişehir tesislerinde gerçekleştiren TEI’nin Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit, TEI-TS1400 motorunun, Gökbey ile birinci beşerli uçuş öncesi tüm olgunlaşma testlerini tamamladığını söyledi. Helikopterin birinci beşerli uçuş için hazırlanan birinci 2 motorun ay sonunda teslim edileceğini belirten Akşit, “Geçen sene içinde 1572 beygire kadar motor gücünü çıkardığımızı duyurmuştuk. Doğal ki olgunlaştırma testleri tam gaz devam etti. Geldiğimiz an prestiji ile beşerli uçuş öncesi TUSAŞ’ın bizden istediği bütün testleri tamamladık. TUSAŞ tarafında da bir uçuş emniyet denetleme komitesi var, onun onayını bekliyoruz. Nasip olursa bu ayın sonunda heyet toplanıyor ve onay çıkar, diye bekliyoruz. İnşallah önümüzdeki birkaç ay içerisinde Gökbey helikopterimizi kendi motorumuzla, büsbütün yerli ve ulusal olarak gökyüzünde görmeyi umut ediyoruz” dedi.
‘ALTYAPIMIZ ZATİ VARDI’
Gökbey genel amaç helikopterine güç verecek olan TEI-TS1400 motorunun yerli ve ulusal imkanlarla olgunlaşma testlerine tabi tutulduğunu belirten Prof. Dr. Akşit, “Projeye başlarken TEI’nin altyapısı olarak kurulduğunda da 100 bin libre itkiye kadar motor test edecek devasa yapıda bir altyapımız zati vardı ancak helikopter motorunda daha sonluydu. Bir tane motor test alanımız (bremze) vardı, buna 5 tane daha ekledik. Bunun yalnızca 1 tanesi ithal. Öteki hepsini kendimiz geliştirip yaptık. Şu anda motor geliştirme ve olgunlaştırma testlerimizi de bu yeni yaptığımız ulusal bremzelerimizde yapıyoruz. Yani aldığımız verinin, datanın her şeyinden eminiz” diye konuştu.
MİLLİ MUHARİP UÇAĞI HANGARDAN ÇIKTI
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından yürütülen ve Türkiye’nin en kıymetli teknoloji geliştirme projesi olan Ulusal Muharip Uçak, motor çalıştırarak hangardan çıktı. Ulusal Muharip Uçak’ın Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan ve 2030’lu yıllardan itibaren kademeli devreden çıkartılması düşünülen F-16 uçaklarının yerini alması bekleniyor. Ulusal Muharip Uçak’ın yerli ve ulusal bir motorla uçabilmesi için TEI’de bir grup kurulduğunu anlatan TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Akşit, yalnızca mühendis sayısının 300’e kadar çıktığını söyledi. Prototip, imalat mühendisleri, test ve kalite kümesiyle birlikte Ulusal Muharip Uçak’ın motoru için bini geçen önemli bir işçi gücüne sahip olduklarını kaydeden Akşit, şunları söyledi:
“Sanayi Başkanlığımızın bir yıl kadar evvel açtığı ihalenin sonuçları daha açıklanmadı lakin biz TEI olarak bu motorlarda en büyük, en güçlü takımlardan biriyiz. TR Motor firması ile birlikte çalışmalara başladık. Şu anda Ulusal Muharip Uçak’ın motoru için çalışan mühendis sayımız 200-300 ortası bir sayıya ulaştı. Prototip takımımız, imalat mühendislerimiz, test kümemiz, kalite kümemiz da var. Bunların verdikleri takviyesi de düşünürseniz aslında bini geçen önemli bir işçi gücümüz var ve süratlice büyüyor. Şampiyonlar ligine gerçek manada birinci türbinli jet motorumuzu yaparak ve prototipini teslim ederek çıkmıştık. Bunu birinci uçuşla birlikte tescillemiş olacağız. Artık şampiyonlar ligine çıktığımızı Türkiye’nin de TEI vasıtası ile bu sıkıntı teknolojiye artık dünyada sahip olan 4-5 ülkeden birisi olduğunu tescillemiş ve dünyaya da göstermiş olacağız.”
‘SONBAHAR ÜZERE BİRİNCİ MOTORUMUZ BİTMİŞ OLACAK’
Bu yıl içindeki en büyük maksatlarının, Gökbey helikopterinin kendi motoruyla uçurmak olduğunu söz eden Akşit, şöyle devam etti:
“Sertifikasyon ile ilgili uzun testlerimiz olacak. Bunlar TUSAŞ’ın bizden uçuş öncesi istediği son testler. Bundan sonra da büsbütün inançlı olduğundan emin olmak için araçla birlikte de uzun bir sertifikasyon süreci var. İkinci büyük maksadımız, 2023 yılında TEI-TF6000 motorumuzun birinci prototipini çalıştırmak. Ufak tefek gecikmeler oluyor fakat bu yıl için amacımız devam ediyor. İnşallah sonbahar üzere birinci motorumuz bitmiş olacak. TEI olarak biz son 10 yılda bilhassa devletimizin gereksinimi olan bu havacılık motorlarında sahiden yeterli yola kat ettik. Şu anda binlerle tabir edilen hoş bir mühendislik grubu kurduk ve kendi gençlerimizi yetiştirdik. Artık kalıcı bir biçimde bu teknolojiyi TEI olarak ülkemize kazandırdığımızı düşünüyorum. Bizim birinci önceliğimiz ulusal gereksinimleri karşılamak. Devletimizin bir oldukça muhtaçlığı var yani, helikopter motoru bitince ulusal muharip uçak var. HÜRJET’in motoru ithal, HÜRKUŞ’un motoru ithal, gemilerimizin motoru var. Bunları tedarik edip takabiliyorsak doğal ki bir sorun yok lakin vakit içinde yavaş yavaş yeni geliştirdiğimiz savunma sistemlerinin artık bizim burada geliştireceğimiz ulusal motorlarla uçması, çalışması, yüzmesi en büyük amacımız.”
