Prof Dr Sabri Karadoğan skaradogan dicle edu tr Dicle Üniversitesi Bin yıllardır insanoğlu yeryüzünü kendi Escort bayan muhtaçlıkları ve emelleri doğrultusunda tüketip kullanıyor biçimlendirmeye ve hatta değiştirmeye çalışıyor Fakat vakit zaman unutulan şey tabiatın kendine has bir işleyişinin maddelerinin şartlarının olduğudur Tabiat bazen süratli bazen de yavaş Bayan escort bir biçimde afet dediğimiz felaketlerle bunu tekraren hatırlatmaya çalışır Doğru kullan akla yatkın yaşa Anadolu nun bilhassa batı ve güney kıyıları Klasik Dönem de hayli güçlü ve varlıklı uygarlıklara ve Escort bunların görkemli kentlerine sahne olmuştur Her biri bereketli Anadolu coğrafyasının denizlere ve Batı dünyasına açılan birer kapısı sayılan Troya Ephesos Efes Miletus Milet Patara üzere kıymetli liman kentleri ve bunların etrafındaki ihtişamlı kentlerin en büyük çekincesi bölgenin tektonik özelliklerinden kaynaklanan ve daima yaşanan büyük yıkımlara neden olan depremlerdi
Depremin yıktığı kentler
Kyzikos Mysia bölgesinin değerli kentlerinden biridir Yerleşim ılıman iklime verimli topraklara varlıklı orman ve otlaklara Marmara nın sağladığı balıkçılık ve ulaşım avantajlarına korunaklı doğal limanlara sahipti Bunlara bağcılık ve şarapçılık ipekböcekçiliği zeytincilik üzere faaliyetler de eklenince Kyzikos un kıymetli bir yerleşim merkezi olması kaçınılmazdı Lakin 943 sarsıntısında kentin yarısı yerle bir oldu 1063 teki ikinci bir zelzeleyle kentin tümü yıkıldı ve beşerler göç etmek zorunda kaldı
Hierapolis ve Laodikeia Hierapolis şifalı sıcak suları olan bir yöredeydi Lakin sık sık sarsıntıdan etkileniyordu M S 17 de yaşadığı felaketle yerle bir oldu Hierapolis in yakınına kurulan Laodikeia ünlü kehanet merkezi Apollon Tapınağı ve yakınındaki şifalı sıcak su kaynaklarıyla Hierapolis in termal tedavi merkezi olarak değer kazanmıştı Neron devrinde yaşanan şiddetli bir zelzeleyle kent yerle bir oldu Tekrarlayan sarsıntıların tesiriyle Laodikeia halkı kentlerini terk etti ve etraftaki köylere kasabalara yerleşti Laodikeia giderek harabeye dönüştü
Teira Tire Küçük Menderes Kaystros havzasının değerli bir kentiydi Pozisyonu güçlü su kaynakları verimli toprakları ile bir cazibe merkeziydi Ephesoslu zenginler üst seviye bürokrat ve kumandanlar mesire sayfiye yeri olarak tercih ettikleri Teira ya bahçeli köşkler ve mermerden saraylar yaptırmışlardı Ancak yer sarsıntıları Teira yı da rahat bırakmadı M S 260 da çok şiddetli bir sarsıntı kenti yerle bir etti
Kaybolan limanlar
Antik Çağ uygarlıkları yaşadıkları sarsıntı felaketleri sonucu kazandıkları tecrübelerle kentlerini kayalık sırtlara inşa ettiler Fakat yer kabuğunda meydana gelen alçalma ve yükselmeler alu vyal boğulma akarsu aşındırma ve biriktirme süreçleri üzere sessizce işleyen yeryüzü gerçeklerini hesaba katmadılar Görkemli liman kentlerinin birçok görünürde hayli güzel korunmuş koy ve körfezler üzerinde kurulmuştu Verimli toprakları sulayan Skamander Karamenderes Kaikos Bakırçay Hermos Gediz Kaystros Küçük Menderes Maiandros Büyük Menderes Kalbis Dalyan Çayı Ksanthos Eşen Çayı Orantes Asi üzere akarsuların denize döküldükleri yerlerdeydi Bu akarsular taşıdıkları alüvyonlarla koy ve körfezleri doldurarak liman fonksiyonlarını yitirmelerine neden oldular Bu kıymetli kentlerin sakinleri bir gün gemilerin çamura saplandığını gördüklerinde şaşkına döndüler İşte birer birer tarih sahnesinden çekilen bu kentlerden kimileri
Teuthrania Bergama nın Süleymanlı köyü yakınlarında Kalarga Zirve üzerine kurulmuştu Geçmişte yerleşimin körfez içinde yer alan bir ada yahut yarımada üzerinde olduğu körfezin Bakırçay ın alüvyonları ile dolarak ovaya dönüştüğü düşünülüyor
Ephesos Birinci kent M Ö 3000 lerde Ayasuluk Tepesi ne yani Selçuk ilçesinin bulunduğu alana kurulmuş M Ö 1050 yıllarında Yunanistan dan gelen göçmenler Küçük Menderes Nehri nin ağzına bir kent kurdular M Ö 300 yıllarında kent bugünkü yerine Bülbül ve Panayır dağlarının yamaçlarına taşındı Bölgenin en büyük liman kenti ve ticaret merkezi olan kentte 200 bin kişi yaşıyordu Sık yaşanan sarsıntılar ve Küçük Menderes in taşıdığı alüvyonlar denizi doldurmaya liman giderek fonksiyonunu yitirmeye başladı Kent değerini de kaybedince Selçuklu Dönemi nde tekrar Selçuk ilçesinin olduğu yere taşındı
Miletos Kalıntıları Aydın ın Söke ilçesinin Balat köyü yakınlarındadır İonia nın değerli liman ketlerinden biri olan Miletos Büyük Menderes in Ege Denizi ne döküldüğü yerde Beşparmak Latmos Dağlarının batısında kurulmuştu Evvelce Beşparmak Dağlarına kadar uzanan deniz Miletos önlerinde geniş bir körfez oluşturuyordu Körfez Büyük Menderes in getirdiği alu vyal birikintilerle doldu oluşan bataklıkla denizden ayrılarak günümüzde Bafa Çamiçi ismini alan göle dönüştü
Priene Söke yolu üzerinde Mykale Samsun Dağı nın güney yamacındadır Kentin önünde geniş ve düz bir ova uzanmaktadır Geçmişte bu ovanın bulunduğu yer denizdi M Ö 1000 yılında kurulan kent de deniz kıyısındaydı Büyük Menderes in getirmiş olduğu alüvyonlar evvel kentin limanlarını sonra da kenti altına aldı Kent M Ö 350 de Mykale Dağı nın yamacına taşındı
Kaunos Muğla da eski ismi Kalbis olan Dalyan Çayı üzerinde kıymetli bir yerleşmeydi Köyceğiz Gölü nü Ege Denizi ne bağlayan Dalyan Çayı nın taşıdığı alüvyonlar kentin limanını doldurdu Gemiler giremiyor girenler de kumlara saplanıp kalıyordu Liman çalışamaz hale gelince kent kıymetini yitirdi
Patara Teke Yarımadası nın güneybatısında yer alan Eşen Ovası Eşen Çayı nın taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur
Ovanın bulunduğu alan Buzul Çağı sonrasında körfeze dönüşmüştü Deniz düzeyi yükselmesi durduğunda ise bu sefer Eşen Çayı taşıdığı alüvyonlarla körfez içinde delta oluşturmaya başladı FethiyeKalkan ortasında yer alan Patara Likya nın en değerli kentlerinden biridir Pataralılar Eşen Çayı nın oluşturduğu deltayı liman olarak kullanmaya başladılar Fakat alüvyon taşınmaya devam ettikçe delta büyüdü liman kumlarla doldu vakitle kent de liman da kıymetini yitirdi
Kapıdağ eteklerinde Erdek yakınlarında bulunan Kyzikos, zelzeleler nedeniyle terk edildi.
Amik Ovası
Antakya kent merkezinin güneybatısında yer alan Amik Ovası nın bulunduğu alan da Buzul Çağı sonrasında körfez halindeydi Denizin yükselme suratı azalıp bugünkü seviyesine ulaşınca başta Asi Irmağı olmak üzere akarsular taşıdıkları alüvyonlarla buradaki körfezi doldurmaya başladı Alüvyonlarla oluşan ovada ırmağın deltaya açıldığı noktanın kuzeybatısına Sabuniye M Ö 15 yüzyıl kıyıdan 1 6 km içeride ırmağın yakınına Al Mina M Ö 750 ve deltanın kuzeybatı köşesine Seleukeia Pieria Samandağ M Ö 300 kuruldu Alu vyal boğulma sürdükçe Sabuniye ve Mina liman özelliğini kaybetti Doğu Seleukeia Pieria ve kentte bulunan Akdeniz in değerli limanı bugün Musa Dağı ndan inen derenin taşıdığı alüvyonlarla dolma tehlikesi altına girince Musa Dağı nı delerek Titus Tüneli ni açtılar Böylelikle akarsuyun tarafını değiştirmeyi başardılar Fakat yeniden de öngöremedikleri olaylar vardı Kent 526 ve 528 yıllarında iki büyük sarsıntıyla yerle bir oldu Ayağa kalkmayı başaran kent son sarsıntıyla bir sefer daha yıkıldı Burada yer verdiklerimiz üzere antik kentlerin birçok öngörülemeyen öteki yeryüzü süreçleriyle kıymetini yitirdi Tüm bu uygarlıkların varisi olarak hâlâ bu coğrafyada yaşıyoruz ve vakit zaman deneyimlediğimiz lakin bir mühlet sonra unuttuğumuz afetleri konuşuyoruz yalnızca Bundan lakin global etrafımızı tanıyarak bilimsel bilgiye akla ve doğal etrafın işleyişine uygun bir yeryüzü ömrü kurgulayarak kurtulabiliriz Halkımıza güç hayatını kaybedenlere rahmet yaralananlara sıhhat dilerim
Troya nın kaderi
Alüvyonlar nedeniyle tarih sahnesinden çekilen kentlerden biri de Troya Troya nın kalıntıları Karamenderes ve Dümrek ırmaklarının vadileri ortasındaki platonun eteğinde Ege Denizi kıyısından 6 km ve Çanakkale Boğazı kıyısından 4 5 km uzaklıktadır Son Buzul Çağı nda alçalan deniz Buzul Çağı nın sona ermesiyle süratle yükselmiş Karamenderes Vadisi ne sokularak burada bir körfez oluşturmuş Troya günümüzden 5000 yıl evvel bu körfeze uzanan bir sırtın ucunda kurulmuş Homeros un İlyada isimli yapıtında tanımladığı Troya etrafı kıyı çizgisi ve savaş alanının bugünkü coğrafyaya bakılarak kıymetlendirilmesi mümkün değildir Çünkü savaşın geçtiği yıllarda kıyı çizgisi Troya sırtının batısındadır Körfez vakit içinde Karamenderes in taşıdığı alüvyonlar ile dolarak ova halini almış Homeros un kelam ettiği alanlar da metrelerce alüvyonun altında kalmıştır