İlçeye bağlı Kurtuluş Mahallesi’ndeki 3’üncü derece doğal sit alanında 2021 yılı Eylül ayında yapılan yol üretim çalışmaları sırasında Fatsa Belediyesi çalışanı kepçe operatörü harçlı bir katman olduğunu fark etti. Çalışmayı durduran operatör durumu, belediyeye haber verdi.
Ordu Vilayet Kültür Müdürlüğü ve Müze Müdürlüğü’ne bildirilen olayla ilgili arkeologların alanda yaptığı birinci incelemede, yaklaşık 2 bin yıl öncesine dayanan, Roma periyoduna ilişkin lahit mezarlar olduğu tespit edildi. Birinci mezarı açıldığında, içerisinde insan kemik kalıntılarının yanı sıra sikkeler, cam bilezik, altın yüzük, kemer tokaları, tüm olarak cam gözyaşı şişesi, pişmiş topraktan yapılmış testi ve dağınık formda formu aşikâr olmayan cam şişeler çıkarıldı.
KURTARMA ÇALIŞMALARINDA DA ESERLER BULUNDU
Tarihi bulgulara rastlanılan alan, güvenlik şeridiyle denetim altına alınırken, bölgede yeniden Ordu Müze Müdürlüğü tarafından kurtarma çalışması yapıldı. Yapılan çalışmalarda, 8 mezarlık ve dağınık halde çok sayıda insan ve hayvan kemiklerine rastlanıldı. Hafriyat sırasında ‘2 numaralı’ olarak belirlenen mezarda; sol el parmak kısmında 1 altın ve üzerinde ilah ‘Hermes’ figürü yer alan, kırmızı akik taşlı 1 gümüş yüzük ile cam bilezik, cam şişe kesimi, boyun kısmında kolye boncukları ve bronz kolye ucu, karın kısmında bronz madeninden kemer tokası bulundu.
‘VATANDAŞLARIN BU YAPIDAN MANASTIR OLARAK BAHSETTİĞİNİ ÖĞRENDİK’
Ordu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Doç. Dr. Seçkin Evcim’in bilimsel danışmanlığında bölgede arkeolojik hafriyat başlatıldı. Çalışmalar ile ilgili Demirören Haber Ajansı’na açıklamada bulunan Evcim, alanda yapılan çalışmalarda yalnızca lahit mezarlarının olmadığını, kimi duvar kalıntılarının da tespit edildiğini söyledi. Evcim, “Mezarlarda kurtarma hafriyatları yapıldığı sırada yapı kalıntısı fark etmiştik. Yapı kalıntılarının üzerinde incelemelerde bulunurken evvel vatandaşların bu yapıdan manastır olarak bahsettiğini öğrendik ve bunun manastırın Bizans devrinden kalma kilise olduğunu yerinde belirleyebildik. Daha sonra tarihi vesikalar ve evraklar aracılığı ile hem de çeşitli seyyahların ve gezginlerin yaptıkları incelemelerde bahsettikleri ayrıntılardan yola çıkarak buranın Aziz Konstantin ve Helena’ya adanmış manastır kilisesi olduğunu belirledik. Kilisenin de mezarlar ile birlikte aslında Antik Polemonion Kenti’nin değerli bir kesimi olduğu da anlaşılmış oldu. Polemonion bugün günümüzde Fatsa’nın Bolaman kasabası (mahallesi) olarak ismini en azından hala yaşatmaya devam eden Karadeniz’in kıymetli bir antik kentiydi. Biz yalnızca bu manastıra yönelik değil, tıpkı vakitte Fatsa’nın tarihi art planını oluşturan Polemonion Antik Kenti’ne yönelik arkeolojik çalışmaları da başlatmış olduk” diye konuştu.
‘MOZAİKLERİ KORUNMUŞ OLARAK KISMEN BULABİLECEĞİMİZE İNANIYORUZ’
Alanda şu anda paklık çalışması yapıldığını belirten Evcim, “Şu anda yüzey paklığı, bitki paklığı, duvarların temizlenmesi ve moloz paklığı çalışmaları yaptık. Çok fazla bir buluntumuz yok. Ancak şu an ulaştığımız buluntular dahi antik metinlerdeki bu yapının çok hoş fotoğraflara ve mozaiklere sahip olduğuna dair bilgileri doğrulamış oldu. Önümüzdeki hafriyat çalışmalarında da bu duvar resmi kesimlerini ve mozaikleri korunmuş olarak kısmen bulabileceğimize inanıyoruz. Gayemiz yalnızca bunları ortaya çıkartmak değil, tıpkı vakitte korumak ve gelecek jenerasyonlara aktarabilmek” sözlerini kullandı.
‘İLK KURULUŞU 1500 YIL EVVEL GERÇEKLEŞMİŞ’
Kilisenin temellerinin 5’inci, 6’ncı yüzyıllara dayandığının varsayım edildiğini kaydeden Evcim, “Kilisenin birinci inşasının Milattan Sonra 5’inci, 6’ncı yüzyıllara ilişkin olabileceğini düşünüyoruz. Bu bizim erken Bizans periyodu, ya da geç antikçağ dediğimiz periyoda tekabül ediyor. Ama daha sonra yaptığımız incelemelerde geç Bizans devri dediğimiz Orta Çağ’ın sonlarına hakikat bu yapının tekrar ele alınmış ve eklemeler ile birlikte bir manastır kompleksi içerisinde kullanılmış olabileceği niyeti ortaya çıktı. Aslında neredeyse bin yıllık sürece yayılan bir mazisi var bu yapının. Lakin birinci kuruluşu günümüzden yaklaşık bin 500 yıl kadar evvel gerçekleşmiş” dedi.
‘KAZI 7 DÖNÜMLÜK ALANI KAPSIYOR’
Kazı çalışmalarının 7 dönümlük alanda yürütüleceğini kaydeden Evcim, şöyle konuştu:
“1’inci derece SİT alanının içerisinde yapılaşma olmaması bizim için bir talih. Bugüne kadar 1980 ve 1990’larda Kurtuluş Mahallesi’nin temelleri atılırken Polemonion Antik Kenti’ne dair pek çok yapı kalıntısı maalesef günümüz yapılarının altında kalmış yahut tahrip edilmiş. Lakin en azından manastır alanı ve etrafındaki 7 dönümlük alan 1’inci derece SİT alanı olarak ilan edilmiş durumda ve arkeolojik çalışmalar bu alanda gerçekleştirilecek.” Evcim, hafriyat çalışmalarının aralık ayının sonuna kadar devam edeceğini de kelamlarına ekledi.
